Tín ngưỡng Đức Thánh Trần là một hình thức tín ngưỡng dân gian của người Việt Nam, được hình thành khi thánh hóa, thần hóa một nhân vật có thật trong lịch sử - Anh hùng dân tộc Hưng Đạo Đại Vương Trần Quốc Tuấn. Trong lịch sử, Trần Hưng Đạo là một vị anh hùng có công với nước. Bước vào huyền thoại - trong tâm thức dân gian - ông là vị thánh phù hộ cho sự nghiệp chống giặc ngoại xâm, bảo vệ đất nước và giúp dân diệt trừ tà ma, chữa bệnh.

Đức Thánh Trần tên thật là Trần Quốc Tuấn, mất ngày 20/8, ông là con trai thứ của Trần Liễu, anh trai vua Trần Thái Tông ( Trần Cảnh), về gốc tích ra đời của ông dân gian truyền lại, ông chính là Thanh tiên đồng từ trên Thiên Đình phụng lệnh Ngọc Hoàng đầu thai xuống hạ giới mang theo phi thân kiếm, cờ ấn, tam bảo của Lão Tử, Ngũ Tài của Thái Công .

Tương truyền khi Đức Thánh Trần mất, để tránh sự trả thù của quân Nguyên ông truyền lệnh lập mộ giả ở vườn An Lạc, Bảo Lộc (Hiện nay tại Bảo Lộc có 1 lăng mộ ghi tên Hưng Đạo Đại Vương nhưng thực chất đó là mộ của 1 viên bộ tướng).

Khi hóa Đức thánh đã về thiên đình nhận chỉ của Ngọc Hoàng phong là Cửu Thiên Vũ Đế, với sứ mệnh diệt trừ yêu ma ở cả 3 cõi thiên đình, trần gian, âm phủ. Theo như vị hiệu thì Đức Thánh ngài Cửu Thiên Vũ Đế – Là Thiên Tinh nên tả Nam Tào, hữu Bắc Đẩu phù cho Thiên Tinh. Dân gian đã gắn hình ảnh hai vị tướng tâm phúc nhất của Đức Thánh Trần là ông Yết Kiêu và ông Dã Tượng vào vị trí phò tà của Đức Thánh Trần , khi sang thế giới bên kia họ sẽ trở thành quan Nam Tào, Bắc Đẩu tiếp tục giúp việc Đức Thánh Trần trong việc cứu dân giúp đời.

Gốc tích của ngài là Thanh tiên đồng từ trên Thiên Đình phụng lệnh Ngọc Hoàng đầu thai xuống hạ giới mang theo phi thân kiếm, cờ ấn, tam bảo của Lão Tử, Ngũ Tài của Thái Công. Do đó, nguồn gốc Trần triều cũng xuất phát từ dòng tu tiên Đạo giáo. Tín ngưỡng Trần triều có lối thờ phụng riêng, có phép tắc riêng thiên về uy nghi, nghiêm khắc, do vậy mới đảm bảo tính thị uy khi sát quỷ trừ tà.
Trong lối thờ Trần triều, ngoài nghi lễ tế còn có một nghi lễ gọi là hầu xiên lình, lấy dấu mặn



Theo quan điểm người hầu đức thánh Trần Triều phải là người có số mệnh đội lệnh nhà trần thì mới được hầu. Nghi lễ hầu Xiên lình và lấy dấu mặn diễn ra khi thỉnh Đức ông trần triều về làm phép chữa bệnh âm, trừ tà, tróc quỷ, hoặc làm phép họa bùa trấn yểm,...

Trong hệ thống tín ngưỡng Trần Triều bắt nguồn từ Đức Thánh Trần Hưng Đạo về trời và hiển thánh, gia quyến và các tướng lĩnh giỏi và trung thành của ông là những anh hùng dân tộc có công với đất nước, khi được suy tôn thánh hóa và được phụng thờ theo tín ngưỡng riêng - Tín Ngưỡng Trần Triều - là tín ngưỡng thờ chủ yếu là các võ thần với ý nguyện của nhân dân về việc dẹp tà ma, dẹp loạn cầu cho quốc thái dân an.

Đặc biệt bắt đầu từ thời Lê, toàn dân mặc định và nhất là những nhà vua phong kiến đều ra sắc phong cho Đức Thánh Trần là Hồng Huân Nhân Vũ Hưng Đạo Đại Vương Hiển Thánh Chúa tể Linh Thần Nam Việt cai quản thiên địa Thủy Bộ chư binh Nam Việt.

Khi Tín ngưỡng Tứ Phủ phối thờ Trần Triều, các tướng nữ gia quyến Trần Triều là nhị vị Vương Cô, cô bé cửa suốt được hầu như là một phần đại diện của tướng nữ Trần Triều theo nguyên lý thờ Mẫu để sát quỷ trừ tà. Vì hầu nhà trần không phải đồng nhân nào cũng được hầu ngài về làm việc: Hoặc là chưa đủ tuổi Đồng hoặc là không đội lệnh nhà trần thì không được thỉnh hầu ông về để làm việc.

• Vương phụ: Vương phụ Khải thánh An Sinh, tặng phong Hiển Hoàng Khâm Minh – Đại vương.
• Vương mẫu: Vương mẫu An Sinh phu nhân Thiện Đạo Quốc mẫu
• Vương phi phu nhân: Vương Phi Thiên Thành công chúa Nguyên Từ Quốc Mẫu
• Vương cô đệ nhất Quốc Mẫu: Trần triều Vương nữ đệ nhất Quyên Thanh công chúa Trần Thị Trinh
• Vương cô đệ nhị Đại Hoàng: Trần triều Vương nữ đệ nhị Đại Hoàng công chúa Điện Súy phu nhân Trần Thị Tĩnh
• Thái Bình công chúa: con nuôi của Đức Thánh Trần
• Cô bé cửa suốt: Trần triều Vương ngoại nữ tôn Tịnh Huệ công chúa
• Cậu bé cửa đông: Hiển thánh vương tôn chủ bộ tướng

• Đức đại vương chính cung: Cửu thiên vũ đế Trần Triều hiển thánh Thái Sư Thượng Phụ Quốc Công bình bắc đại nguyên soái Nhân Vũ Hưng Đạo đại vương thượng thượng thượng đẳng thần.
• Quan Nam Tào, Quan Bắc Đẩu: Đức Thánh Trần là tướng nhà trời giáng sinh nên sau khi về trời có Quan Nam Tào, Quan Bắc Đẩu theo hầu
• Tứ vị vương tử
  • Đức thánh Cả: Trần triều thượng tướng, Khai quốc công Hưng Vũ đại vương Trần Quốc Nghiễn
  • Đức thánh phó tằng: Trần triều thượng tướng, Khai quốc công Hưng Hiến đại vương Trần Quốc Uất
  • Đức thánh đệ tam: Trần triều thượng tướng, Tiết độ sứ Hưng Nhượng đại vương Trần Quốc Tảng
  • Đức thánh đệ tứ: Trần triều thượng tướng, Khai quốc công Hưng Trí đại vương Trần Quốc Hiện
• Lục Bộ Đức Thánh Ông
  đây là các danh tướng không mang họ Trần nhưng thuộc về công đồng Trần triều, và luôn được phối tự ở các Đền Trần Triều.
  • Điện Tiền Phò Mã Phạm Tướng Quân: Trần Triều vương tế điện suý thượng tướng quân quan nội hầu Phạm sắc phong Chiêu Cảm Hùng Văn đại vương
  • Tả Yết Kiêu tướng quân: Trần triều Hữu tướng đệ nhất bộ đô soái thủy quân tước hầu.
    Tên húy của ông là Phạm Hữu Thế, là tùy tướng của Hưng đạo vương Trần Quốc Tuấn, ông có tài bơi lội như loài thủy tộc, Trần Hưng Đạo trọng dụng và đặt tên là Yết Kiêu.
  • Hữu Dã Tượng tướng quân: ông rất giỏi huấn luyện voi, là tướng giỏi lục quân
  • Nghĩa Xuyên tướng quân: Khống Bắc tướng quân An Nghĩa đại vương
  • Hùng Thắng tướng quân: Quận Công tướng quân Vi Hùng Thắng
  • Huyền Do tướng quân: Thái úy Tướng quân Đặng Huyền Quang, tài ba võ nghệ hơn người.
• Chư vị quan tướng hạ ban - Ngũ Hổ tướng quân
  • Đông phương lưu diện Đại tướng thanh hổ đại thần
  • Nam phương lưu chỉ Đại tướng xích hổ đại thần
  • Tây phương lưu tất Đại tướng bạch hổ đại thần
  • Bắc phương lưu thị Đại tướng khắc hổ đại thần
  • Trung ương lưu phòng Đại tướng hoàng hổ đại thần

Ngày nay, các đền đài thờ phụng Trần Triều hiển thánh có mặt ở khắp mọi miền, nhưng trung tâm của dòng tín ngưỡng Trần Triều nằm ở đền Kiếp Bạc, Chí Linh, Hải Dương.